Deze pagina gaat over de Japanse kunstenaar Seien Shima (島成園). In dit stuk wordt zij genoemd bij haar voornaam en artiestennaam Seien omdat ze haar kunst met 成園 (Seien) ondertekende. Omdat Seien pas 52 jaar geleden kwam te overlijden zijn haar genoemde stukken uit de deze post met een linkje te bekijken. Deze linkjes staan aangegeven als figuur 2, 3, 4, en 7.
Seien Shima
Tijdens de jaren 1912 tot 1926 regeerde de keizer Taishō over Japan. In deze periode werd Japan democratischer dan ooit en tekens van het kapitalisme en massa consumptie werden duidelijk zichtbaar[1]. Verwestering vond in grote mate plaats in het dagelijks leven van de Japanners,[2] ook de westerse kunst was populair onder Japanse schilders. Ondanks de populariteit van de westerse kunst werden Japanse taferelen in de traditionele stijl nog steeds gemaakt. Dit werd ook wel Nihonga genoemd dat letterlijk “Japans schilderij” betekent. Deze term werd in die tijd gebruikt om westerse schilderijen te onderscheiden van de traditionele Japanse schilderijen.[3] In deze periode waarin Japanse vrouwen de rol moesten aannemen van gehoorzame vrouw, dochter en moeder[4] leefde de rebelse Japanse kunstenaar Seien Shima (fig 1). Zij wordt gezien als één van de meest bekende vrouwelijke Nihonga artiesten van de Taishō-periode.
Seien Shima werd geboren in Sakai, een stad net buiten Osaka. Zij werd geboren in een schildersfamilie, haar vader en broer waren ook Nihonga-schilders. Vaak waren het mannen die werkzaam waren in deze stroming. In Sakai ging Seien naar school waar zij, zoals veel vrouwen, over huishoudelijke taken leerden. Het is niet duidelijk of Seien het schildersvak van haar gezinsleden thuis geleerd heeft. Wel zeggen sommige bronnen dat zij haar broer assisteerde in het beschilderen van waaiers en dat dit haar interesse in de schilderkunst heeft opgewekt.[5]
Toen Seien dertien was verhuisde ze met haar familie naar de stad Osaka. Dit is ook de plek waar de officiële lessen in de kunst voor Seien begonnen. De Japanse schilderswereld werd gedomineerd door mannen, ze kreeg ook les van twee mannelijke Nihonga-artiesten.[6] Mede door het succes van eerdere Japanse vrouwelijke kunstenaars, zoals bijvoorbeeld Shoēn Uemura die ook internationaal succes behaalde, is het waarschijnlijk mogelijk geweest voor Seien om de kunstenaarswereld te betreden. Rond de Taishō-periode werd de behandelwijze van vrouwen ook steeds meer in twijfel getrokken en stonden steeds meer Japanse vrouwen op om voor gelijkheid te strijden.[7]
Seien koos om zich te specialiseren in Bijinga dat een sub genre van Nihonga is. Bijinga betekent “mooi persoon”. De personages in de Bijinga-stijl waren bijna altijd vrouwen en werden op deze kunstwerken vaak op een idealistische manier weergegeven[8]. Met de Taishō-periode kwam er kritiek op Bijinga omdat deze stijl vrouwen zou weergeven op een manier die niet overeen zou komen met de werkelijkheid.[9] (fig 2)
Door haar talent en hulp van haar leermeesters lukte het Seien om haar werk tentoon te stellen in het Bunten, ook wel bekend als Japanse Tentoonstelling Voor Schone Kunsten. Deze tentoonstelling werd gesponsord door de overheid en is een plek waar kunstenaars zichzelf op de markt konden zetten.[10] In het begin van haar carrière maakte Seien traditionele schilderkunst zoals als bijvoorbeeld het schilderij Avond in Soemon-chō (fig 3) en Festival Kleding (fig 4). Haar reputatie begon te groeien en al snel gaf ze schilderles aan Japanse vrouwen (fig 5). Ook richtte zij met drie andere jonge vrouwelijke kunstenaars, Chigusa Kitani, Kōen Okamoto en Kayo Matsumoto de Four-Woman society op(fig 6). In deze groep steunden de vrouwen elkaar in de door mannen gedomineerde kunstwereld. Ook hebben zij eenmalig een expositie georganiseerd in 1916. In hun tijd waren deze vrouwen een sensatie voor de Japanse kunstwereld. Het is niet duidelijk hoe lang de samenwerking tussen deze vrouwen geduurd heeft, wel is het duidelijk dat zij veel aan elkaar hebben gehad aan wat betreft troost en solidariteit.[11] In Osaka, de stad die bekend werd als cultureel en artistiek centrum van Japan, dat vrouwen die hier als kunstenaars functioneerden als culturele iconen floreerde. Helaas zijn deze iconen na de Tweede Wereldoorlog in vergetelheid geraakt.[12]
In de Taisho-periode kwam het bijna nooit voor dat vrouwelijke kunstenaars van hun verkochte schilderijen konden leven. Daarom maakte veel vrouwen afbeeldingen voor tijdschriften die door vrouwen gelezen werden. Dit was dus echt kunst van vrouwen voor vrouwen. Seien was ook werkzaam op dit gebied.[13]
De controversie om Seien heen begon in 1918 toen zij het werk Naamloos maakte. Het werk Naamloos (fig 7) liet een mooie Japanse vrouw zien in Bijinga-stijl. Ze zit op de grond en kijkt de beschouwer recht aan. De vrouw heeft een blauwe plek onder haar oog die laat zien dat ze aangevallen is. Het schilderij zou een zelfportret kunnen zijn omdat Seien haar eigen gezicht had gebruikt als model voor dit kunstwerk. Over de blauwe plek zegt ze, “deze stond symbool voor de vele mishandelingen die vrouwen routinematig door mannen worden aangedaan.” Seien gaf aan te worstelen onder de vooroordelen tegen vrouwelijke kunstenaars.[14] Zij had zich dus los gemaakt van de traditionele normen van de Bijinga-stijl om een activistisch portret te maken over een maatschappelijk probleem. Het kon dus ook niet anders dat dit kunstwerk bekritiseerd werd in het conservatieve Japan. Niet alleen critici maar ook mannelijke en vrouwelijke kunstenaars vonden dit werk schandelijk en provocerend. Ook vonden critici het laf dat het schilderij titelloos was. In 2021 was het werk te bewonderen op de tentoonstelling Decadent and Grotesque Images of Beauty in Modern Japanese Art in Tokio. Deze tentoonstelling ging over de schoonheidsidealen in de vroege 18de tot de late 20ste eeuw en hoe deze beïnvloed werd door het westen. Hier wordt het werk pionierend en opmerkelijk genoemd.[15] Na 100 jaar is het thema van het werk vandaag de dag nog steeds relevant.
In 1920 toen Seien 28 jaar was werd ze uitgehuwelijkt aan een bankmedewerker en moest ze haar geliefde Osaka verlaten. Seien die op jonge leeftijd bekend werd zag haar roem na haar huwelijk langzaam verdwijnen. Seien exposeerde ook na haar huwelijk maar steeds minder vaak, hoewel de recensies van haar werk goed waren werd er wel geconstateerd dat Seien haar rebelse geest verloren was. Haar werken werden traditioneel en vlak. Ze heeft in tegenstelling tot veel vrouwen tot aan haar dood geschilderd. Door haar provocerende werk en rebelse geest is er vandaag de dag in vooral Osaka meer interesse in haar geschiedenis en werk. Ze zal voor altijd bekend staan als een activist die een pad heeft gemaakt voor vrouwen in de kunstgeschiedenis. Seien Shima overleed in 1970 aan een hartaanval.[16]
[1] Britannica, T. Editors of Encyclopaedia. “Taishō period.” Encyclopedia Britannica, 14 september 2012. https://www.britannica.com/event/Taisho-period, geraadpleegd op 18-12-2022
[2] Auteur onbekend “cultuur in de Taisho periode“ laatste update op 12 mei 2017, http://mediawiki.arts.kuleuven.be/geschiedenisjapan/index.php/Cultuur_in_de_Taish%C5%8D-periode#Cultuur_in_de_Tais.C5.8D-periode, geraadpleegd op 18-12-2022
[3] Yamatane museum of arts, “What is Nihonga” 2010 https://www.yamatane-museum.jp/english/nihonga/, geraadpleegd op 18-12-2022
[4] Akiko Tokuza, “Oku Mumeo and the movements to alter the status of women in Japan from the Taisho period to the present”, 1988
[5] Auteur onbekend, ”Shima Seien – “Young Rebel”” Biography, onbekende datum van publicatie,
https://www.moreofmyjapanesehanga.com/home/new-artist-biographies/shima-seien-young-rebel geraadpleegd op 18-12-2022
[6] Auteur onbekend, “Seien Shima “Young Rebel””, Biography
[7] Amanda Tobin, “A Solution to “The Woman Question”: Envisioning the Japanese Woman in the Bijin-ga of Japan’s Modern Print”Designers” 2011, https://digitalcommons.oberlin.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1425&context=honors , pagina 8 en 9
[8] Anna Moblard Meier, “Beneath the Printed Pattern: Display and Disguisein Ukiyo-e Bijinga” 2013, https://core.ac.uk/reader/214021290, pagina 3
[9]Michiyo Morioka “Changing images of women: Taisho period paintings by Uemura Shoen (1875-1949), Ito Shoha (1877-1968), and Kajiwara Hisako (1896-1988)”
https://www.proquest.com/openview/1f5118c28f2a3a5d2a11cbc78407a44f/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750&diss=y, 1990, pagina 1 (introduction)
[10] Nitten, “Organisation of Nitten” https://nitten.or.jp/english, geraadpleegd op 18-12-2022
[11] Auteur onbekend, “Seien Shima “Young Rebel””, Students and Artist Associations
[12] Auteur onbekend, januari 2007, via Osaka Research Institute for Culture, Energy and Life https://www.og-cel.jp/search/__icsFiles/afieldfile/2009/09/04/cel_79_26.pdf pagina 86
[13] Auteur onbekend, “Seien Shima “Young Rebel””, A Painter and an Illustrator
[14] Alice Gordenker, “Bewitching, beguiling and downright disturbing: Unconventional views of beauty in Japanese art” 19 maart 2021
https://www.japantimes.co.jp/culture/2021/03/19/arts/unconventional-beauty-japanese-art/ geraadpleegd op 18-12-2022
[15] Auteur onbekend, “Seien Shima “Young Rebel””, untitled
[16] Auteur onbekend, “Seien Shima “Young Rebel””, Marriage and moving & Death & legacy
Bronnen afbeeldingen
Figuur 1 https://commons.wikimedia.org/
Figuur 2 http://www.jaodb.com/
Figuur 3, 4 en 7 https://toursakai.jp/zakki/2019/01/22_3016.html
Figuur 5 en 6 https://www.moreofmyjapanesehanga.com/
Bronnen verantwoording
Voor deze post heb ik de website https://www.moreofmyjapanesehanga.com/ vaak geraadpleegd. Helaas is de auteur van deze website niet bekend. Wel komen de bronnen die geciteerd worden in tekst uit Japanse literatuur waarvan niet veel vertaald is. Op deze website zijn nog andere biografieën van Japanse kunstenaars te vinden, van zowel mannen als vrouwen.
Bron 12 uit mijn post is in het Japans. Deze bron heb ik gevonden in de database van de Osaka Research Institute for culture energy and life, mijn informatie komt uit het volgende vertaalde stuk: “”er zijn veel vrouwelijke kunstenaars en de lente lijkt vroeg te komen in Naniwa” (Isamu Yoshii) in het tijdperk van het modernisme was Osaka een stad waar vrouwen floreerden als culturele figuren. Shima Seien, Chikusa Kitani, Kacho Ikuta en vele jonge vrouwen. Deze vrouwen, die naam hebben gemaakt in de tentoonstellingen Bunten, Teiten en Inten met hun Japanse schilderijen transformeren de “handelsstad” in een stad van “cultuur en kunst”. De tijd verstreek en na de oorlog werden deze vrouwen vergeten, ook in Osaka. Na 80 jaar wordt hun schittering nieuw leven in geblazen.”