Dit verhaal is deels fictie. De koffer die in het verhaal word genoemd is gebruikt door Leonora Carrington. De inhoud en de plek van de koffer in dit verhaal zijn fictief. De feiten, werken en quotes over Leonora Carrington zelf zijn allemaal waar.
Het was zomer 2022 en ik had besloten dat jaar alleen op vakantie te gaan. Met de auto was ik naar het noorden van Spanje gereden om twee weken compleet tot rust te komen. Uiteindelijk was ik terechtgekomen in de stad Bilbao waar ik mij de eerste week goed vermaakte. In de tweede week van mijn vakantie begon ik mij al snel te vervelen. Inmiddels had ik het strand, de kleine cafeetjes en de boetiekjes van de stad wel gezien en had ik behoefte aan iets avontuurlijks. Ik had onlangs een video gezien over ‘urban exploring’: het opzoeken en verkennen van verlaten gebouwen. In de video werd verteld dat er vooral in België veel verlaten panden te vinden zijn. In Spanje moesten die er ook zijn. Ik ging uit verveling op het internet op zoek naar deze verlaten plekken in de regio waar ik was in de hoop dat mijn tweede week van de vakantie avontuurlijker zou worden. Uiteindelijk vond ik op een website speciaal geweid aan urban exploring een verhaal over een verlaten psychiatrische inrichting in Santander, een stad verderop.
De volgende dag stapte ik in de auto naar Santander. Na een uur rijden kwam ik aan bij het vervallen pand. Het feit dat het voorheen een psychiatrische inrichting was maakte waarschijnlijk dat het aanzicht alleen al mij rillingen over mijn hele lichaam gaf. Zonder er verder over na te denken liep ik het gebouw binnen. Ik zag lege gangen en kamers. Stof en glas van de gebroken ramen. Graffiti en planten die langzaam hun territorium terugeisten. Veel meer was er in de voormalige inrichting niet te vinden. In mijn hoofd was ik al aan het overwegen om weer weg te gaan of misschien een ander verlaten gebouw in de regio te zoeken. Ik keek nog even snel in de laatste kamer in de gang en zag een koffer tegen de muur staan. Ik ging de kamer binnen om de koffer beter te bekijken. Het was een leren koffer met op de voorkant de naam Leonora Carrington met daaronder het woord REVELATION gegraveerd in een messing plaatje. Alles in het gebouw en ook in deze kamer zat onder het stof en puin, maar de koffer niet. Het leek alsof die er nog geen uur voordat ik aan was gekomen in de kamer was neergelegd. Ik kon de verleiding niet weerstaan en opende de koffer.
Open de koffer
Het eerste wat ik zag liggen was een geboorte certificaat. Bovenaan stond dezelfde naam als die op de koffer stond: Leonora Carrington. Een vrouw geboren in 1917 in Lancashire, een plaats in Engeland.
Onder het certificaat lag een ingelijst schilderij. Het schilderij toonde een man in een besneeuwd landschap. Achter de man staat een bevroren paard die één lijkt geworden met het ijslandschap. Het landschap en de figuren in het portret zijn herkenbaar maar tegelijkertijd ook compleet sur-realistisch. Ik was benieuwd wie de man was en of er een betekenis zat achter het paard achter hem en het paard in de lantaarn die de man vasthield. Ik draaide het schilderij om en zag iets op de achterkant staan. ‘’Portret of Max Ernst. Leonora Carrington’’
Dus de vrouw van wie de kist is, was of is kunstenaar.
Na het portret weg te hebben gelegd viel mijn oog op een schets. De schets was uit een boek gevallen. Op de achterkant stond dat het een portret was van Dr. Morales. Op de een of andere manier kwam die naam mij bekend voor. Had ik het op de website gelezen waar ik dit verlaten gebouw op had gevonden? Had deze man van het portret hier gewerkt?
Nu bekeek ik het boek waar de schets uit was gevallen beter. Op de voorkant zag ik een landschap waar witte en één zwarte spookachtige figuren zich doorheen verplaatsten. Op de achtergrond was een gebouw te zien. In grote letters in het midden stond ‘’Down below – Leonora Carrrington’’. Naast kunstenaar was deze vrouw blijkbaar ook auteur.
Met groeiende nieuwsgierigheid ging ik tegen de muur aanzitten met het boek in mijn handen en sloeg het open.
‘’Exactly three years ago, I was interned in Dr. Morales’s sanatorium in Santander, Spain, of Madrid, and the British Consul having pronounced me incurable insane.’’
Tijd was ik inmiddels compleet vergeten. Ik was in een soort trance gekomen door het lezen van de woorden van Leonora. De eerste zin die ik las bevestigde mijn vermoedens. Leonora Carrington was in 1940, tegen haar wil, opgenomen in de psychiatrische inrichting waar ik nu in zat. Dr. Morales was haar behandelend arts. De man die ik in het eerste portret had gezien, Max Ernst, was haar echtgenoot in dezelfde periode. In het boek lees ik hoe Max Ernst voor een tweede keer weggevoerd is naar een concentratiekamp in mei 1940. In de tekst wordt gemeld dat België door de Nazi’s is ingenomen en dat Frankrijk werd binnengevallen. Leonora verteld dat ze hier weinig interesse in had en hier ook niet bang van werd. Leonora had haar eigen spoken waar ze mee vocht. Nadat haar man was gearresteerd overtuigde een vriendin van Leonora om met haar en haar man te vluchten.
‘’I returned home and spent the whole night carefully sorting the things I intended taking along with me. All of them got into a suitcase which bore, beneath my name, a small brass plate set into the leather, on which was written the word REVELATION.’’
De koffer die ik voor mij had liggen, was de koffer die Leonora had gebruikt toen ze vluchtte. Allemaal vragen vormden zich in mijn hoofd. Misschien dat ik de antwoorden op mijn vragen kon vinden in het boek of de rest van de inhoud van de koffer. Ik las verder in het boek dat het steeds slechter met Leonora ging. Hoe ze geloofde dat, toen ze onderweg waren naar Andorra en autopech kregen, de autopech haar schuld was omdat zij in haar hoofd een blokkade was tegengekomen. Ze geloofde dat zij de auto was en dat de auto hierdoor ook een mankement had.
Leonora wist uiteindelijk in Madrid aan te komen, maar hier ging het niet veel beter. Na meerdere incidenten werd ze opgesloten in haar hotelkamer en belande uiteindelijk in de psychiatrische inrichting hier in Santander. Ik sloot het boek en staarde een paar minuten lang voor mij uit de lege gang in. Ik kon mij niet voorstellen hoe het voor Leonora moet zijn geweest. Om zo overtuigd te zijn van de wereld hoe zij die zag. Dat zij speciale krachten had en dat de stad waar zij verbleef ziek was. Dat zij de aangewezen persoon was om deze stad beter te maken. maar de mensen om haar heen zagen dit niet. Ik legde het boek naast mij neer en keek nog een keer in de koffer.
And Then We Saw the Daughter of the Minotaur. 1953
Waarom Leonora precies naar Mexico was verhuist wist ik niet, maar ik kon het waarschijnlijk wel raden. Tijdens mijn studie had ik geleerd over de kunststroming surrealisme, waar de stijl van Leonora duidelijk onder valt. Mexico stond in die periode bekend als de thuishaven van surrealisme. Deze uitspraak was onder andere, als ik het mij nog goed kon herinneren, gedaan door André Breton die ons op school was geïntroduceerd als de grondlegger van surrealisme.
Om mij heen lag inmiddels een verzameling van werken van Leonora Carrington. Niet klaar om de bubbel te verlaten waar ik mij in begaf, keek ik nog een keer in de inmiddels lege koffer. Op de bodem van de koffer zag ik twee stickers zitten die er een stuk nieuwer uitzagen dan de koffer zelf. Toen ik de stickers van dichterbij bekeek, zag ik dat het QR-codes waren. Vol verbazing vanwege deze nieuwe, onverwachtse vondst, pakte ik mijn telefoon erbij. Ik scande de eerste QR-code
De eerste QR-code
Dus het schilderij die op de foto te zien is hangt in het MoMA. Waarom had ik dan nog nooit van haar gehoord. Ik boog mij weer over de koffer en scande de tweede QR-code
De tweede QR-code
Hoe de koffer precies in de verlaten inrichting terecht is gekomen, weet ik niet. Misschien had iemand het er wel neergelegd als een soort eerbetoon aan Leonora Carrington. Nadat ik alles terug in de koffer had gelegd en weer was teruggereden naar mijn hotel in Bilbao zocht ik alles op over de kunstenaar die ik in de afgelopen uren had leren kennen. Ik kwam erachter dat Leonora in Mexico getrouwd was met Imre Weisz, met wie ze twee zoons had. Dat ze in Mexico is blijven wonen tot haar dood in 2011. Over die middag heb ik zo veel vragen waar ik nooit antwoord op ga krijgen. Maar ik ben blij dat ik deze bijzondere vrouw heb leren kennen.
Meer lezen over Leonora Carrington?
– Down below. Het boek waar dit verhaal op is gebaseerd.
– The complete stories of Leonora Carrington. Een boek waarin alle verhalen, geschreven door Leonora Carrington, zijn verzameld.
– Link: El País. Een artikel van website El País over de periode in Leonora’s leven beschreven in dit verhaal.
– Link: Leonora Carrington. Website waar alle werken van Leonora op te zien zijn.