"I am speaking, are you listening?"
Wangechi Mutu is een vooraanstaande figuur in de hedendaagse kunstwereld. Haar werk, erkend en gewaardeerd op internationaal niveau, omvat een breed scala aan disciplines, waaronder collage, schilderkunst, beeldhouwkunst, video en performance. Mutu’s kunst behandelt complexe thema’s als gender, ras, kolonialisme en globalisering, en ze staat bekend om haar unieke, hybride esthetiek die Afrikaanse culturele elementen met westerse kunsttradities vermengt. Dit toont haar betrokkenheid bij het aanpakken van geschiedkundige trauma’s en het bevorderen van een dialoog over genezing en herstel. Mutu’s kunst is dus niet alleen esthetisch expressief maar draagt ook een duidelijke boodschap van activisme.
Wangechi Mutu werd geboren op 22 juni 1972 in Nairobi, Kenia, waar ze haar passie voor tekenen ontwikkelde als kind. Haar vader’s papier-importbedrijf voorzag haar van materialen om deze passie te verkennen. In 1989 verliet ze Kenia om te studeren in Wales, en na een korte periode weer thuis, verhuisde ze in 1991 naar New York City. Hier zette ze haar studie voort aan de Cooper Union en behaalde ze een BFA, gevolgd door een MFA van Yale University.
Haar werk combineert vaak Afrikaanse culturele elementen met westerse kunsttradities, wat resulteert in een unieke, hybride esthetiek. Deze vermenging van invloeden weerspiegelt Mutu’s interesse in de complexiteit van de Afrikaanse diaspora en haar ervaringen als een Afrikaanse vrouw in een westerse context.
Een kenmerkend werk van Mutu is “Riding Death in My Sleep” uit 2002, een vroeg voorbeeld van haar onderzoek naar culturele hybridisatie en verplaatsing. Dit werk combineert kenmerken van verschillende etniciteiten om noties van raciale identiteit te compliceren. Mutu verklaart dat stilettohakken vaak in haar collages verschijnen als symbolen die zowel het lichaam versterken als vervormen. Ze gebruikt ook paddenstoelen in haar werk als metafoor voor immigratie en verplaatsing.
De kunstcriticus Okwui Enwezor beschrijft Mutu’s kunst als “verleidelijk en dreigend, aantrekkelijk en afstotend, poëtisch en monsterachtig, figuratief en plantaardig”. Deze diversiteit in haar werk weerspiegelt Mutu’s diepgaande interesse in thema’s rond vrouwen en geweld, geïnspireerd door tragische gebeurtenissen uit haar tienerjaren, toen seksueel geweld tegen Keniaanse meisjes plaatsvond en de daders ongestraft bleven. Dit leidde tot haar realisatie van het verschil tussen vrouwenrechten en mensenrechten.
Mutu’s collages, waarvoor ze in het bijzonder bekend om staat, tonen vaak vervormde, hybride vrouwelijke figuren, samengesteld uit beelden van diverse bronnen, zoals mode- en pornografische tijdschriften, en wetenschappelijke publicaties en materialen als glitter en inkt. Deze figuren vormen een commentaar op schoonheid, vrouwelijkheid en macht. Haar sculpturen en installaties benadrukken vaak de verbinding tussen mensen en de natuurlijke wereld, waarbij ze materialen als klei, hout en metaal gebruikt om aangrijpende, vaak organische vormen te creëren.
“Wangechi Mutu: Histology of the Different Classes of Uterine Tumors”, gemaakt in 2004-2005, is een reeks van twaalf gemengde media-collages die een significante fase in Mutu’s artistieke ontwikkeling markeren. Deze werken zijn samengesteld op pagina’s uit een 19e-eeuws medisch boek dat ziekten van de vrouwelijke geslachtsorganen in detail toont. Mutu’s interesse in deze tekeningen werd aangewakkerd door haar achtergrond als dochter van een verpleegster en haar jeugdige fascinatie en afschuw voor medische boeken.
Dit werk belicht de culturele representatie van vrouwen, met name vrouwen van kleur, en thematiseert objectivering, commercialisering en erotisering. Mutu gebruikt Victoriaanse medische illustraties als metafoor voor classificatie, controle en de uitoefening van macht, waarbij ze ook raciale categorisering en identiteit bevraagt. Haar kunst nodigt uit tot reflectie op de manieren waarop vrouwen en hun lichamen historisch en cultureel worden gezien en gerepresenteerd.
Mutu benadrukt dat kunst een medium is voor zowel de kunstenaar als het publiek om kritisch na te denken over en te reageren op de sociale en politieke realiteiten om ons heen. Het is een manier om bewustzijn te creëren en aan te zetten tot reflectie over de wereld waarin we leven en de rol die we daarin spelen.
"I honestly believe all art questions reality; some better than others and some more intentionally than others. I think anyone who is attentive to the state of the world, anyone who cares about human life, anyone who is infuriated by injustice and tired of the perpetual violence targeted against the disempowered and anyone who is listening, is asking if anyone in power is paying attention. The question is asked of you; the question is asked to the reader, the audience, it’s asked of myself as I work, as I sit with my family, as I collect my thoughts… I hear the question asked of me from my artwork, from within, from my conscience."
Mutu’s inzet om sociale kwesties aan te pakken blijkt uit haar project #100days in 2014, ter herdenking van de genocide in Rwanda, wat haar verlangen toont om zaken uit te zoeken en zich bezig te houden met intieme dagelijkse meditatie door haar kunst. Voor 100 opeenvolgende dagen plaatste ze een nieuwe foto op Instagram, met onderwerpen zoals vrouwen in contemplatieve houdingen, losse ledematen, kookpotten en droge bloemen, elk gekoppeld aan een gedicht van Juliane Okot Bitek.
Een van haar meest opvallende uitspraken, “I am speaking, are you listening?” van de tentoonstelling in de Court of Honor in het Legion of Honor museum, vat haar bedoeling samen om kijkers te betrekken in een dialoog met de geschiedenis en hedendaagse kwesties. Haar werk moedigt kijkers aan om mythische werelden te beschouwen als plaatsen voor culturele, psychologische en sociaal-politieke verkenning en transformatie.
Haar eerste Amerikaanse retrospectief, georganiseerd door het Nasher Museum of Art aan Duke University in 2013, reisde in 2014 door het land en omvatte drie nieuw in opdracht gemaakte werken, waaronder haar eerste animatiefilm “The End of eating Everything” (2013). De boodschap gaat over de consequenties van overconsumptie. Het toont een mythisch wezen, gespeeld door zangeres Santigold, dat alles op haar pad probeert te consumeren. Dit figuur symboliseert Moeder Aarde in een post-apocalyptische staat, overstelpt met industriële resten, en vertegenwoordigt de vernietiging die komt van ongebreidelde consumptie en kapitalistische excessen. Ook ontwierp ze in 2014 stoffen voor de Born Free campagne, die tot doel had de overdracht van hiv van moeders op hun kinderen tegen te gaan.
In 2019 werd haar toen meest prominente werk, “The NewOnes, will free Us”, onthuld in het Metropolitan Museum of Art in New York City. Dit werk bestond uit vier zeven voet hoge vrouwelijke bronzen figuren, die historisch en futuristisch, bekend maar verwarrend leken, suggererend dat in Mutu’s interpretatie van het Afrofuturistische genre, zwarte vrouwen heersen. In 2020 kondigde het Met aan dat het twee van de sculpturen had verworven.
In 2022 werden verschillende van Mutu’s grootschalige werken getoond op het terrein en in de galerieën van Storm King Art Center in New Windsor, New York. Opmerkelijk was de bronzen fontein “In Two Canoe” (2022), die een paar antropomorfe mangrovebomen bevatte die in een met water gevuld vat zaten. Het volgende jaar presenteerde het New Museum in New York City, het is een tussentijdse overzichtstentoonstelling “Wangechi Mutu: Intertwined”; het was de eerste keer dat het museum zijn hele ruimte wijdde aan een enkele kunstenaar.
Wangechi Mutu’s werk is een verkenning van identiteit, cultuur en de complexe dynamiek van de moderne wereld. Haar artistieke taal is rijk en gelaagd, en spreekt tot een breed scala van kijkers door haar vermogen om persoonlijke ervaringen te verweven met universele thema’s. Met haar voortdurende betrokkenheid bij zowel politieke als esthetische kwesties blijft Mutu een inspirerende en provocerende kracht in de hedendaagse kunst. Als vrouwelijke kunstenaar heeft ze niet alleen een belangrijke actieve rol gespeeld in de representatie van vrouwen in de kunst, maar heeft ze ook bijgedragen aan de voortdurende discussie over de positie van vrouwen in de maatschappij en de kunstwereld.
Bronnen:
“Artist Wangechi Mutu: ‘I Wanted Them to Sit Upright and Unafraid’”. z.d. Financial Times. https://www.ft.com/content/735c2f92-155e-11ea-8d73-6303645ac406.
“Artist Wangechi Mutu Is Speaking. Are You Listening?” 2021. 16 juni 2021. https://www.culturedmag.com/article/2021/06/16/wangechi-mutu.
Mancoff, Debra N. 2015. “Wangechi Mutu | Biography, Art, Collage, Sculptures, & Facts”. Encyclopedia Britannica. 23 juli 2015. https://www.britannica.com/biography/Wangechi-Mutu.
NOMA. 2023. “Wangechi Mutu: Intertwined – New Orleans Museum of Art”. New Orleans Museum of Art. 14 december 2023. https://noma.org/exhibitions/wangechi-mutu/#about.
Norton, Margot, en Vivian Crockett. 2023. Wangechi Mutu: Intertwined. Phaidon Press.
Smith, Roberta. 2023. “Wangechi Mutu: An Imagined World Made Possible”. The New York Times, 3 maart 2023. https://www.nytimes.com/2023/03/02/arts/design/wangechi-mutu-new-museum.html.
“The End of Eating Everything”. z.d. https://emuseum.nasher.duke.edu/objects/19668/the-end-of-eating-everything.
Vitiello, Chris, en Chris Vitiello. 2023. “In Her First Major U.S. Exhibition, Wangechi Mutu Thinks Big”. INDY Week. 5 februari 2023. https://indyweek.com/culture/art/first-major-u-s-exhibition-wangechi-mutu-thinks-big/.
“Wangechi Mutu: A Fantastic Journey”. z.d. Brooklyn Museum. https://www.brooklynmuseum.org/exhibitions/wangechi_mutu/.
“Wangechi Mutu, Histology of the Different Classes of Uterine Tumors”. z.d. National Galleries of Scotland. https://www.nationalgalleries.org/art-and-artists/features/wangechi-mutu-histology-different-classes-uterine-tumors.
“Wangechi Mutu in Conversation with Trevor Schoonmaker”. 2013. 27 november 2013. https://www.africasacountry.com/2013/11/wangechi-mutu-in-conversation-with-trevor-schoonmaker.