”All that you touch you change, all that you change changes you, the only lasting truth is change, God is change”

Hoe verdeeld wij nog zijn, wordt jaarlijks pijnlijk duidelijk rond 5 december. Al in 1988 schreef Octavia Estelle Butler in haar boek Adulthood Rites: ’’Human beings fear difference,’’ Lilith had told him once. ‘’Oankali crave difference. Humans prosecute their different ones, yet they need them to give themselves definition and status’’. Zo omschreef ze racisme neutraal, iets waar wij allen wat aan hebben: neutraliteit. Wat ons uiteindelijk weer bij elkaar zal brengen. Op deze pagina zal je meer over Octavia Estelle Butler leren. Wie was ze? En waarom is Octavia iemand die de aandacht verdiend?

Kindred (1979) ‘’His father wasn’t the monster he could have been with the power he held over his slaves. He wasn’t a monster at all. Just an ordinary man who sometimes did the monstrous things his society said were legal and proper.”


Octavia Estelle Butler, geboren op 22 juni 1947 in de Amerikaanse staat California. Ze groeide op bij haar moeder, die werkte als schoonmaakster. Haar naam kreeg Octavia van haar grootmoeder Estelle, die acht kinderen opvoedde op een plantage. Ook leerde ze haar dochter (Octavia’s moeder) lezen en schrijven. Iets wat voor zwarte kinderen in Amerika destijds niet vanzelfsprekend was. In 1920 tijdens de ‘’great migration’’ verhuisde ze naar Pasadena, California waar ook Octavia opgroeide.

Octavia kreeg het voor haar kiezen. In haar jeugd werd ze gepest. Ze had weinig vrienden en voelde zich vaak eenzaam, behalve wanneer ze schreef. In het lezen en schrijven ontsnapte Octavia naar een andere wereld. Het werd Octavia’s droom schrijver te worden. “Honey . . . negroes can’t be writers”, vertelde haar tante Octavia toen ze erover sprak. 

Toch omschreef Octavia haar droom als een positive obsession. Ze zag het als een doel, een richting in haar leven. Ze kreeg van haar moeder een typemachine en ging aan het werk. Haar scheikunde docent hielp haar droom vorm te geven. Toch werd Octavia jarenlang afgewezen door diverse uitgeverijen. Ze volgde de schrijfworkshop: ‘’Clarion workshop for science fiction writers’’. Na enige tijd in de fabriek gewerkt te hebben, werden op haar 23ste haar eerste short stories gepubliceerd. Zo begon er een nieuw tijdperk voor Octavia Estelle Butler: ze mocht zich de eerste zwarte vrouw van het science fiction genre noemen.

Na een carrière met daarin dertien boeken, ontving Octavia prijzen en vernoemingen. In 1971 ontving ze al een ‘’Genius Grant’’. In 1984 en 1999 won ze een ‘’Nebula award’’ voor science fiction. In februari van 2006 overlijdt Octavia plotseling. Na overdag al niet lekker te zijn, valt ze op haar hoofd.  Octavia, die nooit ziek was, kreeg van haar dokter te horen dat er niks aan de hand was. Maar deze val werd haar fataal. Dit is een voorbeeld van hoe het gezondheidssysteem werkte voor een zwarte vrouw in Amerika. Na haar dood in 2006 ontstond de Octavia E. Butler Memorial scholarship. Om zo mensen van kleur in staat te stellen dezelfde schrijfworkshop als Octavia te volgen. Butler Mons kreeg in 2018 zijn naam, dit is de hoogste maan van Pluto en werd naar Octavia vernoemd. Ook de landingsplaats van de Marsrover van de NASA werd vernoemd naar Octavia.

Nu we wat achtergrondinformatie hebben, snappen wij beter waarom ze schreef over de thema’s waarover ze schreef. Ze zocht een alternatieve wereld om in te ontsnappen. En beschreef dit vanuit haar eigen perspectief, maar met de blik op anderen. Zo zei ze: ‘’I write about people, and the different ways of being human. And you can’t really do that, unless you write about a lot of different kinds of people’’.

Wat maakt dat Octavia er met kop en schouders uitsteekt? In een artikel van de VRPO wordt aangehaald hoe sommigen haar zien als schrijfster met een visionair oeuvre. Als degene die al heel vroeg sprak over genderfluïditeit, milieu en ongelijkheid. Los van het feit dat ze vroegtijdig deze thema’s aanhaalde, is dat niet het enige dat haar boeken iconisch maakt. Haar schrijfstijl is prettig, Octavia schreef kunst.

Embrace diversity                                                                              Unite-                                                                                                      Or be divided,                                                                                  Robbed,                                                                                        Ruled,                                                                                                      Killed                                                                                                    By those who see you as prey.                                              Embrace diviersity”

’Embrace diversity, Unite- Or be divided, Robbed, Ruled, Killed, by those who see you as prey. Embrace diviersity, Or be destroyed’’, schreef Octavia in hoofdstuk 17 van haar boek Parabale of the sower. Poëzie, om daarna weer verder te gaan naar haar verhaal. Dit stuk zal door iedereen anders geïnterpreteerd worden. Wat ik er uit haal voor nu is, sta samen of sta niet. Dat wij als mensheid de handen ineen moeten slaan, los van onze verschillen. Tegenwoordig is dat een normale gedachtegang. Octavia schreef dit zo’n 30 jaar geleden, toen wij hier in Nederland nog vrolijk allemaal zwarte piet steunde. Dit is wat Octavia zo loszet van de rest. Ze keek voor haar tijd uit.

Ook in het citaat aan het begin is dit zichtbaar, waar ze schreef: ’Human beings fear difference,’’ Lilith had told him once. ‘’Oankali crave difference. Humans prosecute their different ones, yet they need them to give themselves definition and status’’. Dit citaat komt uit het boek adulthood rites. In 1988 schreef ze al van de angst die de mens voelt, voor iemand die anders is. Iets wat vandaag de dag nog steeds speelt. Het is interessant hoe ze spreekt van deze angst, omdat dit niet vaak wordt aangehaald in de mainstream media. Ze neemt de mens als geheel, onverdeeld. In de tijd van haar schrijven werd er overal door iedereen bijvoorbeeld nog het N-woord gezegd. Dit is in het koloniale tijdperk continu gedaan. Tegenwoordig zie je het bijvoorbeeld als je kijkt naar de VS, massa incarceratie en het politiegeweld. Allemaal gevolgen van verdeeldheid en uitsluiting.

In een ander citaat bespreekt ze de gave van de mens om te reflecteren. En hoe dit als maatschappij te weinig gedaan zou worden. ‘’If they had been able to perceive and solve the problem, they might have been able to avoid destruction. Of course they too would have to reexamine themselves periodically’’. Met dit soort observaties zette ze zichzelf opnieuw apart. Vooral omdat dit vandaag de dag nog steeds actueel is. Als we kijken naar de klimaatcrisis bijvoorbeeld, we weten er al lang van. Toch blijven we vervuilen, zonder echt te kijken waar we mee bezig zijn. De mens stelt vaker zijn eigen belang, boven het collectief.

Wat zou er gebeuren als Octavia E. Butlers boeken in Nederland bekender waren? Ik denk dat het voorbeeld uit de inleiding hier een mooie van is. ’’Human beings fear difference,’’ Lilith had told him once. ‘’Oankali crave difference. Humans prosecute their different ones, yet they need them to give themselves definition and status’’. Naast dat citaat, zijn er in het boek Kindred ook veel mooie citaten over ras en uitsluiting te vinden. Een voorbeeld hiervan is ‘’Don’t argue with white folks…Don’t tell them no. Don’t let them see you mad.’’ Alhoewel deze quote directer gaat over de tijd van slavernij, schrijft ze op een neutrale manier in haar drie series. Dit zijn dan ook haar echte science fiction boeken. Ik denk dat de Nederlander wat van Octavia kan leren. Gesprekken over racisme schrikken snel af, het onderwerp is beladen. De mens als een geheel nemen en een buitenaards wezen dit laten beschrijven haalt de druk er af. Het is wij tegen zij, het gaat niet langer om onze kleur aan de oppervlakte.

Octavia E. Butler, de vrouw die liet zien dat iedereen kon schrijven. De grootste impact die ze achterliet, was het feit dat ongeacht je ras mag dromen en mag schrijven. Nog belangrijker dat je kan schrijven. Hier volgen een aantal schrijvers over Octavia (via bookriot.com). Hoe ze hen inspireerde:

NNedi Okorafor: ‘’It showed me that I wasn’t alone and that what I was writing was ok. Octavia gave me strength’’.

N.K. Jeminsin: ‘’Because if she hadn’t become a writer, I’m not sure I would be writing today. It would’ve been all too easy to give in to the little voices in the back of my mind, or the not-so-little voices from doubters among my loved ones, who insisted that my dream was unrealistic at best, laughable at worst. She was my clarion call — the lonely beacon in the wilderness letting me know that I was on the right track, that someone had been along the path before me, and that it was possible to reach the end.”

Nini Shawl: “The other thing though is that she doesn’t flinch. Her specialty was to think about the things that people would rather not think about. One of the exercises that she gave to a class which I sat in on that I remember her asking everyone in the class to write about what they feared, because she thought that the emotion of being repelled and in fear would come out strongly in our work, and I think she did that a lot herself.”

Junot Diaz: “And yet to a writer, a reader, a person like me, descended from the same nightmare processes that fueled her fiction, Butler was a model of artistic courage. Perhaps she was isolated, perhaps, but her work certainly kept me company, kept me from feeling alone.”

Sophie van Aerde: Ik denk dat Octavia, los van dat haar boeken geweldig zijn, een weg heeft gebaand voor anderen. Als vrouw van kleur kan ik mijn inspiratie halen uit haar verhaal. Ze laat zien dat alles mogelijk is, als je het echt heel graag wil kan je er komen. Voor mij zorgde ze voor herkenning in haar werk. Haar werk zet mij aan het denken over de wereld. Octavia zorgt voor een ontsnapping, voor een nieuwe wereld.

Referenties

VPRO over Octavia E. Butler (2022) ”Octavia E. Butler was een pionier binnen het sciencefictiongenre”’: https://www.vprogids.nl/boeken/artikelen/2022/Octavia-E-Butler-was-een-pionier-binnen-het-sciencefictiongenre.html

Autobiografisch artikel (1989) ”Postive obession”: https://loa-shared.s3.amazonaws.com/static/pdf/Butler_Positive_Obsession.pdf

Vulture.com over Octavia E. Butler (2022) ”the spectacular life of Octavia Butler”: https://www.vulture.com/article/octavia-e-butler-profile.html

New Yorker (2021) ”How Octavia E. Bulter reimagines sex and survival” Butlerhttps://www.newyorker.com/magazine/2021/03/15/how-octavia-e-butler-reimagines-sex-and-survival

New Yorker (2017) ”Octavia Butlers perscient vision of a zealot elected to make america great again” https://www.newyorker.com/books/second-read/octavia-butlers-prescient-vision-of-a-zealot-elected-to-make-america-great-again

December 2022, Sophie van Aerde