“As a Chinese woman, my entire life has been a fight for love and for ideas, for living with confidence as a woman.” ― Pan Yuliang

Powervrouw, pioneer, girlboss, maverick, carrière vrouw en genie, allemaal toekenningen die worden verleend aan Pan Yuliang, een vrouwelijke Chinese kunstenaar (1895 -1977).Typerende eenentwintigste-eeuwse generaliserende benoemingen die teniet doen aan haar complexiteit, identiteit, controverse en kunstenaarsschap.

In deze blog zal dan ook geprobeerd worden om “grote” woorden te vermijden en een poging te doen om  haar autonomiteit, complexiteit en kunstenaarsschap te onderzoeken en een gooi te wagen om het zo oprecht mogelijk te vertellen. Dat zal gedaan worden door haar levensverhaal en plaats in de kunstwereld te  bekijken door de lens van grenzen die ze heeft  doorbroken en wat voor invloed ze heeft gehad.

BIOGRAFIE

In de schaduw, op het randje van de tumultueuze laatste jaren keizerlijke Qing dynastie die zal worden opgevolgd door de communistische Republiek China, is op 14 juni 1985 in de Jiangsu provincie een baby geboren met de naam Chen Quiqing. Die later de kunstgeschiedenis ingaat als Pan Yuliang. Al snel na haar geboorte zal Pan erachter komen dat haar gender, sociale klasse en etniciteit haar leven zal beïnvloeden in zowel de privésfeer als in haar kunstenaarsschap. Maar voordat we daar verder op zullen ingaan, wordt er eerst een globale levensloop geschetst van Pan Yuliang.

You're seeing less than half the picture without the vision of women artist and artist of color. ― Guerrilla Girls ​

HET GLAZEN PLAFOND DOORBREKEN

Het verhaal van Pan Yuliang gaat over de vastberadenheid van een vrouw om zichzelf te definieren in het door mannen gedomineerde kunstwereld. Ze werd vaak afgezet als de “ander” en in haar tijd nooit helemaal geaccepteerd door zowel de Chinese als de Europese maatschappij. Haar achtergestelde achtergrond, vrouw zijnde en Chinese etniciteit was nadelig voor haar carriere en belemmerde een objectieve beoordeling van haar kunst, zelfs lang na haar dood. 

Pan’s ervaring, hoewel geromantiseerd en versensastitioneeld, kan niettemin de strijd van vroege Chinese vrouwelijke kunstenaars belichten. Vooral kunstenaars die het wilden maken zonder steun van een bevoorrechte familieachtergrond.

 Dit  is ook te zien in het feit dat  ze niet in de voetsporen van haar kunstenaars leermeester is getreden, iets wat in die tijd verwacht werd. Ze brak hiermee met conservatieve tradities binnen de kunstwereld. In een tijd waarin de kunstwereld nog sterk gedirigeerd werd door een order van anciënniteit en (machtige) mannen. Pan moest dan ook eindeloos vechten tegen stigma’s als gevolg van de aanhoudende traditionele zedenleer die tegen de bevrijding van de vrouw was. Zelfs met de komst van de moderne tijd. Pan heeft in die tijd desalniettemin elementen van non-conformiteit en individualiteit in haar kunstwerken laten zien. Ze moet daarom ook terecht worden geëerd als een vooruitstrevende kunstenaar van haar tijd.

Reflections

The sun and moon without light. Sky and earth in darkness.
Who can uplift the sinking world of women?
I pawned my jewels to sail across the open seas,
parting from my children as I left the border at Jade Gate.
Unbinding my feet to pour out a millennium’s poisons,
I arouse the spirit of women, hundreds of flowers, abloom.
Oh, this poor handkerchief made of merfolk-woven silk,
 half stained with blood and half soaked in tears.

Qui Jin (1875-1907) – Chinese revolutionair, dichter en feministe

A Reply Verse in Matching Rhyme

Don’t speak of how women can’t become heroes:
 alone, I rode the winds eastward, for ten thousand leagues.
My poetic ponderings expanded, a sail between sky and sea,
dreaming of Japan’s three islands, delicate jade under moonlight.
Grieving the fall of bronze camels, guardians of China’s palace gates,
a warhorse is disgraced, not one battle yet won.
As my heart shatters with rage over my homeland’s troubles,
how can I linger, a guest abroad, savoring spring winds?

 Poëtische beschrijvingen die aansluiten op Pan Yuliang levenservaring

PAN YULIANG EN HET NAAKT

In Pan Yuliang haar kunst kan je haar persoonlijke en moeilijke ervaringen duidelijk weerspiegeld zien. Ze verwoordde en benadrukte thema’s die verband hielden met haar eigen leven, evenals veelvoorkomende problemen waarmee vrouwen van haar tijd mee te maken kregen. Ze is een van de eerste Chinese vrouwelijke kunstenaars die aandacht besteedde aan de veranderde situatie van de vrouw tijdens het moderniseringstijdperk. Dit komt tot uiting in haar verschillende representaties van het naakt. Gedurende haar artistieke carrière bevestigde Pan dat haar naaktschilderijen haar belangrijkste werken waren. 

De schilderijen moesten waardering voor het vrouwelijke leven vieren en pogen om het bewustzijn te vergroten over de zorgen van vrouwen in de samenleving, waarbij zelfbevestiging, het benadrukken van het bestaan en het bewustzijn centraal staan.

In een fictieve brief aan haar man – gebaseerd op wetenschappelijke bronnen die Pans kunst interpreteren – schrijft Pan over haar motivaties en geeft ze nadere uitleg voor haar keus voor het niet onomstreden naakt. 

Liefste Zhuang, 

Ik hoop dat deze brief je bereikt in goede gezondheid en met een rustig gemoed. Ik mis jullie, maar ik hoop hier meer vrijheid  en inspiratie te vinden in Parijs. Ik ben lid geworden van meerdere salons maar de markt is competitief en ik merk dat  het moeilijk is om acceptatie te krijgen voor mijn werk. 

Vooral het naakt roept vaak ontsteltenis en aversie op. Het laat mij een beetje denken aan hoe u soms met verbijstering en verwondering naar mijn kunst kunt kijken. Alsof u het ook niet helemaal begrijpt. Dat roept bij mij een weemoedig gevoel op. Als mijn bekoorlijke echtgenote het niet kan begrijpen wie dan wel?

Ik ben altijd onbehouwen geweest in mijn taalgebruik en mening. Maar in schrijven vind ik rust en heb ik de tijd om helder na te denken. Ik heb uitgebreid nagedacht over hoe ik mijn intenties beter kan verwoorden met betrekking tot het naakt.

Ik tracht mijn hoop, angsten en frustratie te uiten door middel van mijn kunst. Wanneer ik naar naaktschilderijen van mijn (mannelijke) mede-kunstenaars kijk, zie ik regelmatig vrouwen die geobjectiveerd worden en begrensd lijken. In mijn schilderijen streef ik ernaar om de vrijheid uit te beelden en vrouwen die zelfbewust, krachtig en autonoom zijn. Ze voelen zich comfortabel in hun eigen lichaam, ongeacht de blik van de toeschouwer. Ze zijn daar niet om bekeken te worden; integendeel, ze leiden hun eigen weg en zijn zich bewust van hun eigen potentieel. Het zijn vrouwen die niet passieve wezens zijn, maar individuen die kennis vergaren, plezier beleven en zich laten inspireren door muziek.

Ik vertrouw erop dat u mijn perspectief beter begrijpt. Zoals altijd wil ik mijn dankbaarheid uiten voor uw voortdurende steun en aanmoedigingen. Zonder uw medewerking was dit niet gelukt. Ironisch genoeg is het beeld van mij als vrijgevochten vrouw, alleen tot stand gekomen door de steun van de mannen in mijn leven, nietwaar? 

Zodra mijn kunst resulteert in financiële winst zal ik jullie snel een bijdragen sturen. Breng alsjeblieft mijn genegenheid over aan Mou* en vertel hem dat ik spoedig een brief zal schrijven aan hem. Ik wens u een goede gezondheid en voorspoed toe, tot onze volgende correspondentie. 

Met hartelijke groeten,

Pan Yuliang

*  zoon van Pan Zhuang uit eerder huwelijk

WELKE GRENZEN LIGGEN ER NOG

“Art-making, the very creation of beauty itself, was equated with the representation of the female nude. Here, the very notion of the originary power of the artist, his status as creator of unique and valuable objects, is founded on the discourse of gender difference as power.” ― Linda Nochlin, Women, Art, and Power and Other Essays

Pan Yuliang is niet geheel controverseloos. Veel van haar werken gaan over seksistische constructies en de westerse oriëntalistische schilderkunst. Ze verzet zich tegen het fantasiebeeld van het vrouwelijk lichaam dat door westerse witte mannen is bedacht en manipuleert, herwaardeert en ondermijnt dit in haar werk. Mannen hebben in de kunstgeschiedenis namelijk een monopolie op het naaktschilderen gehad, omdat vrouwen tot het einde van de 19de eeuw niet mochten participeren aan lessen waar (naakt) figuurgetekend werd. Hoewel Pan bepaalde stereotypen in twijfel trekt, lijkt haar werk tegelijkertijd ingebed in de beeldtaal van de West-Europese mannen canon. Pan’s schilderijen kunnen daardoor als heel tegenstrijdig worden beschouwd. Haar werk toont overeenkomsten met de westerse  oriëntalistische schilderijen, waarbij ze het conventionele beeld van decoratieve vrouwelijkheid en oosterse referenties schildert.

 Waarbij de oriëntalistische invloeden kunnen bijdragen aan de stereotypering en objectivering van vrouwen (van kleur). Of zoals het Chinese spreekwoord het benadrukt: Beauty is the wisdom of women. Wisdom is the beauty of men. Echter laat Pans weergaven van vrouwen een amicale onderlinge relatie zien en worden vrouwen van kleur juist als geïdealiseerde figuren geschilderd. Dit in plaats van de westerse witte vrouw die als de norm werd gezien. Waardoor zusterschap wordt gesuggereerd en waarmee ze raciale barrières overstijgt. Daarnaast zijn haar vrouwelijke naakten zowel fysiek als introspectief sterk, dat houdt in dat ze doelbewust lijken en mogelijk nadenken over hun eigen potentieel. Daarmee daagde ze ook juist het West-Europese mannen canon uit om opnieuw na te denken over conventionele ideeën en wat schoonheid eigenlijk is.

HET BELANG VAN PAN YULIANG IN DE 21STE EEUW

Pan Yuliang is een benoemswaardige kunstenaar en vrouw. Ze heeft een bewogen levensloop gehad, waarbij haar etniciteit, gender en vroege sociale klasse haar benadeelde om zich echt te kunnen profileren als een succesvolle kunstenaar toen ze nog leefde. Ze heeft veel barrières moeten en willen doorbreken en was een vooruitstrevende kunstenaar die haar eigen weg koos in een mannen gedomineerde kunstwereld. De vragen die Pan ons stelt over wat schoonheid en vrouwelijkheid is zijn nog steeds zo actueel in deze tijd,

want seks sells, lichamen worden geobjectiveerd en vrouwenrechten komen weer onder druk te staan. Hopelijk voelt u zich daarom geïnspireerd om nu net zoals Pan te streven om de status quo te bevragen. Want in het woord normaal zit het woord norm verschuild en wat normaal is wordt als de norm gezien (en waar draagvlak voor inclusiviteit en multiculturaliteit verdwijnt). Waarmee vreemd onbemind wordt, en waar wij mogelijk zelf vervreemd raken van onze eigen principiële waarden: vrijheid, gelijkheid en gemeenschap. 

VERWIJZING BRONNEN:

Voor de enthousiaste en nieuwsgierige lezer die graag meer verdieping zou willen over Pan Yuliang, is hier een mooie introducerende selectie opgesteld. U wordt uitgenodigd om toe treden tot de wereld van Pan Yuliang. 

Hua Hun,  A soul haunted by painting (1994) – 2 uur en 10 minuten  (gefictionaliseerd verhaal) 

De film concentreert zich op de bekendheid en de opkomst van de Chinese kunstenaar Pan Yuliang (1899-1977) en hoe  ze van sekswerker tot kunstenaar in Parijs transformeerde. De film is geregisseerd door de vrouwelijke Chinese regisseur Huang Shuqin.

“Pan Yuliang: A Journey of Silence” By Mia Yu – 23 minuten (feitelijk) 

In deze filmessay volgt kunsthistoricus Mia Yu (v) haar persoonlijke zoektocht naar Pan Yuliang (1895-1977), een “pionier” in de Chinese moderne kunst.

The Works: Chinese female artists Pan Yuliang & Cao Fei, in our studio: tenor Jasper Sung – 21 minuten (feitelijk) 

In deze documentaire worden twee Chinese vrouwelijke kunstenaars – Pan Yuliang en Cao Fei – geëxploreerd wiens werken zijn wortels heeft in verschillende tijden en achtergronden. Dit wordt gedaan door de presentatoren Jasper Sung (m) en Karen Sung (v). 

HerArt episode Pan YULIANG – one of the first female graduates of the Shanghai Art Academy – 10 minuten (feitelijk) 

Deze podcast is een project voor kunstliefhebbers, met als onderwerp vooral kunst gemaakt door vrouwen. In deze podcast aflevering gehost door Nata Andreev (v) worden zeven merkwaardige feiten verteld die u nog niet wist over de kunstenaar Pan Yuliang. De focus ligt op de obstakels die moderne vrouwen in die tijd moesten overwinnen en Pans commitment om haar eigen weg te volgen, wat leidde tot uitmuntende prestaties. 

My favorite Feminist episode 34: Mother Hubble & Nude Lady Trouble – 1 uur 6 minuten (feitelijk)

My Favorite Feminists is een podcast waarin feministische personen in de kunsten en wetenschappen worden belicht. Beste vrienden Megan (v) en Milena (v) deconstrueren het patriarchaat, terwijl ze hun favoriete F-woord delen. En feminisme ook. 

In deze aflevering bespreken BFF’s Milena en Megan de eerste Chinese vrouw die een brug sloeg tussen oosterse en westerse kunststijlen: Pan Yuliang en Nancy Grace Roman, Amerikaans astronoom en moeder van de Hubble-telescoop.

The Painter from Shanghai: A Novel 

auteur Jennifer Cody Epstein (v), gepubliceerd 17 maart 2008, 430 pagina’s 

(Historische fictie, Biografische fictie

Langs de modderige wateren van de Yangtze-rivier, door de ruige glamour van het vooroorlogse Shanghai en de “Boheemse” pracht van het Parijs van de jaren twintig, en terug naar een China dat op de rand van een revolutie balanceert: dit is het epische verhaal van Pan Yuliang, een van de meest getalenteerde ‘en provocerende’ Chinese kunstenaars van de twintigste eeuw. 

Rewriting Modernism: Three Women Artists in Twentieth-Century China (Pan Yuliang, Nie Ou and Yin Xiuzhen)

auteur Phyllis Teo (v), gepubliceerd 28 april 2016, 320 pagina’s 

(Wetenschappelijk, Kunst, Aziatische Studies)  

Rewriting Modernism biedt een frisse kijk op het modernisme vanuit het perspectief van drie vrouwelijke modekunstenaars – Pan Yuliang, Nie Ou en Yin Xiuzhen – die professioneel actief waren in verschillende fasen van de Chinese politieke geschiedenis. Phyllis Teo (kunst historicus met PhD in Culture and Art History) onderzoekt hoe deze kunstenaars hun identiteit onderhandelen in omstandigheden die hun status als vrouwen in het twintigste-eeuwse China bijzonder onderscheidend maakten.